31.7.2012

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 229/126

---

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών: Ενεργειακός χάρτης πορείας για το 2050»

[COM(2011) 885 τελικό]

2012/C 229/25

Εισηγητής: ο κ. COULON

Συνεισηγητής: ο κ. ADAMS

Στις 15 Δεκεμβρίου 2011 και σύμφωνα με το άρθρο 304 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αποφάσισε να ζητήσει τη γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα:

«Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών – Ενεργειακός χάρτης πορείας για το 2050»

COM(2011) 885 final.

Το ειδικευμένο τμήμα «Μεταφορές, ενέργεια, υποδομές, κοινωνία των πληροφοριών» στο οποίο ανατέθηκαν οι σχετικές προπαρασκευαστικές εργασίες, υιοθέτησε τη γνωμοδότησή του στις 10 Μαΐου 2012.

Κατά την 481η σύνοδο ολομέλειας της 23ης και 24ης Μαΐου 2012 (συνεδρίαση της 23ης Μαΐου 2012), η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή υιοθέτησε την ακόλουθη γνωμοδότηση με 137 ψήφους υπέρ, 6 κατά και 9 αποχές.

1.   Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1   Η ΕΟΚΕ λαμβάνει με μεγάλο ενδιαφέρον υπό σημείωση τον ενεργειακό χάρτη πορείας για το 2050 και τον στόχο του να παράσχει ένα πλαίσιο για τη συμφωνηθείσα πολιτική όσον αφορά την ουσιαστική απαλλαγή από τις ανθρακούχες εκπομπές στον τομέα της ενέργειας στην Ευρώπη έως το 2050 (Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Οκτώβριος 2009). Η πρόκληση δεν αφορά μόνο την επίτευξη ενός βιώσιμου και ασφαλούς ενεργειακού μίγματος χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών σε μια ανταγωνιστική αγορά, αλλά και το να πειστεί η κοινωνία των πολιτών ότι αυτός ο στόχος είναι εφικτός.

1.2   Τα κράτη μέλη της ΕΕ έχουν διαφορετικούς ενεργειακούς πόρους και υποδομές και ο στόχος απεξάρτησης από τον άνθρακα αποτελεί σαφώς μεγαλύτερη πρόκληση για κάποιες χώρες από ό,τι για άλλες. Ο χάρτης πορείας διαθέτει αξιοσημείωτη ευελιξία στην προσέγγισή του, η οποία επιτρέπει στα κράτη να αναπτύξουν κατάλληλα σχέδια δράσης. Για την επίτευξη του στόχου απαλλαγής από τον άνθρακα θα χρειαστεί σημαντικός επιμερισμός των βαρών.

1.3   Πρόκειται για έναν φιλόδοξο αλλά ζωτικής σημασίας στόχο προκειμένου η Ευρώπη να διαδραματίσει τον ρόλο της στην καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής και να επιτύχει μεγαλύτερη ενεργειακή ασφάλεια. Είναι αναγκαία η διεξαγωγή της ευρύτερης δυνατής διαβούλευσης με το ευρωπαϊκό κοινό και η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι ο χάρτης πορείας μπορεί να συμβάλει στην έναρξη αυτού του διαλόγου. Ωστόσο, πρέπει να προάγει τη δέσμευση σε όλα τα επίπεδα — σε προσωπικό επίπεδο, σε επίπεδο κοινοτήτων, σε περιφερειακό και εθνικό επίπεδο, σε επίπεδο ΕΕ και, ιδίως, με συμπληρωματική δράση σε παγκόσμιο επίπεδο.

1.4   Ο χάρτης πορείας καταλήγει σε δέκα προϋποθέσεις ή προτεραιότητες για άμεση δράση. Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με όλες αυτές και ιδίως με την τελευταία, η οποία προτείνει τη θέσπιση συγκεκριμένων και ειδικών οροσήμων για την καθοδήγηση της προόδου τα αμέσως επόμενα έτη. Επίσης, η ΕΟΚΕ συμφωνεί ότι η δημιουργία ενός πλαισίου πολιτικής για το 2030 καθίσταται πλέον σημαντική, προκειμένου να προσφέρει αξιόπιστη καθοδήγηση για τις επενδυτικές αποφάσεις τα αμέσως επόμενα έτη, οι οποίες θα πρέπει να προσβλέπουν πολύ πέρα από το 2020 κατά τον υπολογισμό των οφελών και της απόδοσής τους.

1.5   Πριν από αυτό, η ΕΟΚΕ προτείνει να πραγματοποιηθεί επείγουσα επανεξέταση της στρατηγικής «Ενέργεια 2020». Αυτή είναι ουσιαστικής σημασίας για την προσαρμογή της τελικής πορείας προς το 2030 ή το 2050. Η ΕΟΚΕ θα επιθυμούσε να εκπονηθούν εκθέσεις ανά χώρα και ανά τομέα για τους τρεις βασικούς στόχους που έχουν τεθεί για την τρέχουσα δεκαετία.

1.6   Είναι σημαντικό να υπάρξουν έγκαιρες ενδείξεις για το κατά πόσο οι φιλόδοξοι στόχοι του χάρτη πορείας μπορούν να επιτευχθούν και να αξιολογηθεί ο αντίκτυπός τους στην οικονομία της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένης της παγκόσμιας ανταγωνιστικότητας, της απασχόλησης και της κοινωνικής ασφάλειας.

1.7   Η συμμετοχή του κοινού σε ζητήματα ενεργειακής μετάβασης είναι ζωτικής σημασίας. Το ευρωπαϊκό φόρουμ της κοινωνίας των πολιτών και τα ενεργά βήματα για τη θέσπιση ευρωπαϊκής ενεργειακής κοινότητας θα αποτελέσουν χρήσιμα βήματα προς την επίτευξη του επιθυμητού στόχου ενός βιώσιμου ενεργειακού μέλλοντος.

2.   Εισαγωγή

2.1   Ο ενεργειακός χάρτης για το 2050 αποτελεί την καταληκτική πρόταση πλαισίου πολιτικής σε μια σειρά προτάσεων που έχει υποβάλει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή για την υποστήριξη των ευρωπαϊκών πολιτικών για την ενέργεια και την κλιματική αλλαγή (βλέπε ιδίως τον χάρτη πορείας για χαμηλά επίπεδα ανθρακούχων εκπομπών το 2050 - COM(2011) 112 final). Ο χάρτης πορείας παρέχει ένα πλαίσιο εντός του οποίου θα μπορούσαν να υλοποιηθούν οι τρεις στόχοι της απαλλαγής από τις ανθρακούχες εκπομπές, της ασφάλειας εφοδιασμού και της ανταγωνιστικότητας της ευρωπαϊκής ενεργειακής πολιτικής. Ο ίδιος ο χάρτης πορείας δεν προβαίνει σε συγκεκριμένες συστάσεις για δράσεις πολιτικής ή ενδιάμεσους στόχους και τα σενάρια που παρουσιάζονται δεν πρέπει να θεωρούνται ως προτάσεις πολιτικής.

2.1.1   Σε παγκόσμιο επίπεδο, με βάση τις τρέχουσες τάσεις και πολιτικές, η πρωτογενής ζήτηση ενέργειας αναμένεται να αυξηθεί κατά ένα τρίτο από το 2010 έως το 2035, αύξηση η οποία θα επηρεαστεί μόνο οριακά από τα χαμηλότερα επίπεδα οικονομικής μεγέθυνσης. Το μερίδιο των ορυκτών καυσίμων στην παγκόσμια κατανάλωση πρωτογενούς ενέργειας θα μειωθεί μόνο ελαφρά (από 81 % το 2010 στο 75 % το 2035), οπότε οι εκπομπές CO2 που σχετίζονται με την ενέργεια θα αυξηθούν περαιτέρω κατά 20 % κατά την περίοδο αυτή, υποδηλώνοντας μια μακροπρόθεσμη άνοδο στη μέση παγκόσμια θερμοκρασία άνω των 3,5 °C (IEA World Energy Outlook (Παγκόσμιες Ενεργειακές Προοπτικές) Νοέμβριος 2011).

2.1.2   Μολονότι ο χάρτης πορείας επικεντρώνεται στην απαλλαγή του ενεργειακού συστήματος από τις ανθρακούχες εκπομπές, αναγνωρίζει δύο σημαντικά ευαίσθητα σημεία. Οι εισαγωγές ενέργειας περιλαμβάνουν περίπου το 55 % του ενεργειακού μίγματος της ΕΕ, και η διεθνής αγορά ενέργειας είναι ιδιαίτερα ανταγωνιστική και ευμετάβλητη. Εντέλει, μόνο η συντονισμένη παγκόσμια δράση μπορεί να λύσει αυτό το παγκόσμιο πρόβλημα. Η Ευρώπη μπορεί να διαδραματίσει ηγετικό ρόλο, καταδεικνύοντας πώς μια σημαντική περιοχή του κόσμου μπορεί να διαχειριστεί τον ενεργειακό μετασχηματισμό, πιθανώς δράττοντας τα οφέλη του πρωτοπόρου στη διαδικασία και μειώνοντας την εξάρτηση από τις εισαγωγές.

2.2   Πρόκειται για μία πρόκληση με επείγοντα χαρακτήρα. Συνήθως, οι ενεργειακές επενδύσεις διαρκούν 40 χρόνια ή περισσότερο. Για την επίτευξη της ενεργειακής μετάβασης που θεωρείται αναγκαία, με σημαντικές αλλαγές στην προσφορά και τη ζήτηση, πρέπει να ξεκινήσουμε τώρα και να αποφύγουμε τον εγκλωβισμό σε επενδύσεις υψηλής έντασης ανθρακούχων εκπομπών. Πολιτικές, τεχνικές και οικονομικές αβεβαιότητες δείχνουν ότι ο χάρτης πορείας δεν προτείνει μια και μόνη αναπτυξιακή πορεία προς το 2050. Διερευνά πιθανές διαύλους μετάβασης και αναγνωρίζει την ανάγκη ευελιξίας σε έναν μεταβαλλόμενο και αβέβαιο κόσμο. Μολονότι η Συνθήκη της Λισαβόνας διεύρυνε τις αρμοδιότητες της Επιτροπής σε σχέση με την ενεργειακή πολιτική, ανέθεσε συγκεκριμένα το ενεργειακό μίγμα στις εθνικές κυβερνήσεις και οποιαδήποτε ενέργεια σε ευρωπαϊκό επίπεδο πρέπει να αποδεχτεί αυτή την κατανομή ευθυνών. Ωστόσο, ο χάρτης πορείας υπογραμμίζει την ανάγκη για ένα νέο πνεύμα πρακτικής συνεργασίας που πρέπει να αναδυθεί με σκοπό την επίτευξη του βέλτιστου αποτελέσματος, και η ΕΟΚΕ υποστηρίζει σθεναρά την εν λόγω πραγματιστική προσέγγιση, για παράδειγμα την ανάπτυξη μιας Ευρωπαϊκής Κοινότητας Ενέργειας.

3.   Σύνοψη του ενεργειακού χάρτη πορείας για το 2050

3.1   Μέχρι το 2020, η πορεία στον τομέα της ενέργειας έχει ήδη, σε μεγάλο βαθμό, προδιαγραφεί με τα υφιστάμενα σχέδια και τις πολιτικές που έχουν θεσπιστεί για την υλοποίηση της στρατηγικής 20-20-20. Τώρα, ο χάρτης πορείας υπογραμμίζει την επείγουσα ανάγκη για ανάπτυξη ενεργειακών στρατηγικών για την περίοδο πέραν του 2020. Οι κυβερνήσεις πρέπει να αναλάβουν δράση τώρα για να εξασφαλίσουν τη συνέχεια του εφοδιασμού, την ασφάλεια των επενδύσεων και την ελαχιστοποίηση του εγκλωβισμού. Τυχόν καθυστέρηση θα αυξήσει τις δαπάνες και την επακόλουθη προσπάθεια ελαχιστοποίησης των ανθρακούχων εκπομπών.

3.2   Αναγνωρίζοντας τη δυσκολία ασφαλούς πρόβλεψης του μέλλοντος στον τομέα της ενέργειας, έχουν αναπτυχθεί επτά εναλλακτικά ενδεικτικά σενάρια. Τα δύο πρώτα παρουσιάζουν την πιθανή έκβαση της συνέχισης των υφιστάμενων πολιτικών και των τρεχουσών πρωτοβουλιών πολιτικής, χωρίς καμία περαιτέρω ενέργεια —και στα δύο δεν επιτυγχάνονται οι στόχοι μείωσης των ανθρακούχων εκπομπών που έχουν τεθεί για το 2050. Τα υπόλοιπα πέντε προσφέρουν εναλλακτικές πορείες προς τον στόχο του 2050, βάσει διαφορετικών επιλογών τεχνολογιών και πολιτικών:

—	πολύ αυστηρά μέτρα ενεργειακής απόδοσης·

—	έντονη χρήση της τιμολόγησης των ανθρακούχων εκπομπών με σκοπό να δοθεί ώθηση σε ποικίλες λύσεις χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών ώστε να καταστούν ανταγωνιστικές στην αγορά·

—	εκτεταμένα μέτρα στήριξης για την ανάπτυξη ανανεώσιμων πηγών ενέργειας·

—	περισσότερη πυρηνική ενέργεια και λιγότερη δέσμευση και αποθήκευση διοξειδίου του άνθρακα (CCS)·

—	περισσότερη δέσμευση διοξειδίου του άνθρακα και λιγότερη πυρηνική ενέργεια.

3.3   Η Επιτροπή καταλήγει σε δέκα συμπεράσματα σχετικά με τη διαρθρωτική αλλαγή του ενεργειακού συστήματος από τα πρότυπα σενάρια. Η εικόνα που σκιαγραφούν είναι ότι η απαλλαγή από τις ανθρακούχες εκπομπές είναι δυνατή και πρέπει να είναι λιγότερο δαπανηρή σε σύγκριση με τις τρέχουσες πολιτικές μακροπρόθεσμα. Αυτό θα επιδιωχθεί στο πλαίσιο ενός ενεργειακού μίγματος όπου η ηλεκτρική ενέργεια διαδραματίζει ολοένα σημαντικότερο ρόλο, με τις τιμές να αυξάνονται σε πραγματικούς όρους και ως αναλογία των δαπανών των νοικοκυριών έως το 2030. Θα υπάρχουν υψηλότερες κεφαλαιουχικές δαπάνες αλλά χαμηλότερο κόστος καυσίμων και η εξοικονόμηση ενέργειας σε ολόκληρο το σύστημα θα είναι κρίσιμης σημασίας. Το μερίδιο των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας θα αυξηθεί αισθητά σύμφωνα με όλα τα σενάρια και θεωρείται ότι η δέσμευση και αποθήκευση διοξειδίου του άνθρακα διαδραματίζει κρίσιμο και σημαντικό ρόλο στον μετασχηματισμό του συστήματος, ενώ η πυρηνική ενέργεια θα εξακολουθήσει να συνεισφέρει σημαντικά, με τα αποκεντρωμένα και κεντρικά συστήματα να αλληλεπιδρούν ολοένα περισσότερο καθώς οι επιλογές διευρύνονται.

3.4   Ο χάρτης πορείας σημειώνει ότι η ενεργειακή ασφάλεια απαιτεί ειδικά μια ευρωπαϊκή πολιτική για την ασφάλεια του ενεργειακού εφοδιασμού και την ανάπτυξη υποδομών και σχέσεων με τρίτες χώρες διαμετακόμισης και παραγωγής. Οι πολιτικές ανάπτυξης νέων τεχνολογιών, ενσωμάτωσης ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στην αγορά, ενεργειακής απόδοσης και εξοικονόμησης ενέργειας, καθώς και ανάπτυξης υποδομών θα είναι αποτελεσματικότερες εάν συντονίζονται σε ευρωπαϊκό επίπεδο.

3.5   Όλα τα σενάρια αναφέρονται στην αλλαγή και την προσαρμογή των χρηστών ενέργειας, η δε Επιτροπή επισημαίνει την ανάγκη εμπλοκής και συμμετοχής του κοινού και αναγνώρισης του κοινωνικού αντίκτυπου. Θα απαιτηθούν υψηλότερα επίπεδα επενδύσεων στην Ε&Α και την τεχνολογική καινοτομία και θα χρειαστεί να αντιμετωπιστούν εκκρεμή ζητήματα όσον αφορά την ενιαία αγορά και το κανονιστικό πλαίσιο. Οι ενεργειακές υποδομές χρειάζονται σημαντική αναβάθμιση και νέες δυνατότητες, ενώ τα κράτη μέλη και οι επενδυτές χρειάζονται συγκεκριμένα ορόσημα. Η Επιτροπή σχεδιάζει να εκδώσει και άλλες σχετικές ανακοινώσεις —για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, την εσωτερική αγορά, τη δέσμευση και αποθήκευση διοξειδίου του άνθρακα, την πυρηνική ασφάλεια και τις ενεργειακές τεχνολογίες. Αυτά θα διαμορφώσουν το πλαίσιο πολιτικής για το 2030.

4.   Γενικές παρατηρήσεις

4.1   Δεδομένων των πολλών τεχνικών και πολιτικών αμφιβολιών για το μέλλον, η ΕΟΚΕ συμφωνεί ότι η μέθοδος του χάρτη πορείας, ήτοι η διαμόρφωση εναλλακτικών σεναρίων για το 2050, αποτελεί κατάλληλη προσέγγιση, η οποία δίνει τη δυνατότητα σύγκρισης και αξιολόγησης του αντικτύπου των διαφόρων τεχνικών εξελίξεων, των διαφόρων μιγμάτων πολιτικής και διαφόρων εξωτερικών γεγονότων.

4.2   Υπάρχει μια κάποια έλλειψη διαφάνειας όσον αφορά τη μεθοδολογία διαμόρφωσης των σεναρίων και τις υποθέσεις που εμπεριέχονται σε αυτήν. Θα πρέπει να παρασχεθούν περισσότερες πληροφορίες σχετικά με αυτήν, προκειμένου και άλλοι εμπειρογνώμονες να μπορούν να ελέγξουν την προσέγγιση και να αναπτύξουν άλλα σενάρια βάσει διαφορετικών υποθέσεων. Παρόλα αυτά η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι οι πληροφορίες που εμπεριέχονται στα παραρτήματα του χάρτη πορείας αποτελούν θετικό βήμα και υποστηρίζει το βασικό συμπέρασμα του χάρτη πορείας ότι η ουσιαστική απαλλαγή από τις ανθρακούχες εκπομπές έως το 2050 είναι εφικτή, και ότι το αποτέλεσμα αυτό μακροπρόθεσμα θα παράσχει στην Ευρώπη μια πιο ασφαλή και βιώσιμη ενεργειακή βάση, πέραν της συνέχισης των υφιστάμενων πολιτικών, και με ευρέος συγκρίσιμο κόστος στο διάστημα των 40 ετών έως το 2050. Παρ' όλα αυτά, οι προκλήσεις που αντιπροσωπεύει η απαλλαγή για τον άνθρακα για το χάρτη πορείας είναι ουσιαστικότατες, ενώ αυτή τη στιγμή υφίστανται πολυάριθμα εμπόδια.

4.3   Ο χάρτης πορείας δείχνει ότι υπάρχουν διαφορετικοί τρόποι με τους οποίους μπορεί να επιτευχθεί η απαλλαγή από τις ανθρακούχες εκπομπές. Όλοι τους διαθέτουν ορισμένα κοινά κρίσιμα στοιχεία —σημαντική ώθηση της ενεργειακής απόδοσης, ευρεία ανάπτυξη των εναλλακτικών πηγών ενέργειας, περισσότερη εξάρτηση από την ηλεκτρική ενέργεια στο μίγμα καυσίμων, πιο εκτεταμένο και ευφυέστερο δίκτυο και νέες ρυθμίσεις για την αποθήκευση ηλεκτρικής ενέργειας ή εφεδρικής δυναμικότητας. Άλλα στοιχεία εξαρτώνται περισσότερο από τις τεχνικές εξελίξεις που δεν έχουν ακόμη τεκμηριωθεί πλήρως ή από τη βάση των πόρων και τις επιλογές μεμονωμένων χωρών (καθαρός άνθρακας, πυρηνική ενέργεια, κ.λπ.). Η αποδοχή από το κοινό και οι διαφορές κόστους αποτελούν εξίσου σημαντικούς και καίριους παράγοντες σε όλες τις επιλογές, και καμία από τις πορείες δεν είναι άνευ κινδύνων.

4.4   Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με την ανάλυση και το τεκμαιρόμενο συμπέρασμα ότι η ΕΕ πρέπει να επικεντρώσει τη βασική συλλογική της προσπάθεια στην προώθηση των κοινών στοιχείων που θα είναι αναγκαία σε ολόκληρη την Ευρώπη, με όσο το δυνατόν ταχύτερο, συνεκτικότερο και αποτελεσματικότερο τρόπο.

4.5   Επίσης, η ΕΟΚΕ συμφωνεί με την ανάλυση του χάρτη πορείας όσον αφορά τις κύριες προκλήσεις και ευκαιρίες που πρέπει να εξεταστούν σε ευρωπαϊκό επίπεδο προκειμένου να μετασχηματιστεί το ενεργειακό σύστημα, να επανεξεταστούν οι ενεργειακές αγορές, να κινητοποιηθούν οι επενδυτές, να δεσμευτεί το κοινό και να προωθηθεί η αλλαγή σε διεθνές επίπεδο. Η ΕΟΚΕ είναι έτοιμη να αναγνωρίσει το βάσιμο των προτεινόμενων προτεραιοτήτων σεβόμενη τις αντιρρήσεις και τις παρατηρήσεις που υποβάλλονται στα σχόλια που διατυπώνονται κατωτέρω, ιδίως την τελευταία ενότητα, η οποία ορίζει δέκα βασικές προϋποθέσεις ή ζητήματα για τα οποία πρέπει να ληφθεί επειγόντως μέριμνα ώστε να επιτευχθεί πρόοδος.

4.6   Ωστόσο, η ΕΟΚΕ εκφράζει την απογοήτευσή της για τον βαθμό της ήδη παρατηρούμενης υστέρησης προόδου στην ΕΕ και σε ορισμένα κράτη μέλη σε σχέση με τους υφιστάμενους στόχους. Η ΕΟΚΕ καλεί να αναγνωριστεί ότι η έκταση αυτής της ανεπάρκειας συγκαλύπτεται από τον περιορισμό των διαδικασιών παραγωγής που εκπέμπουν υψηλά επίπεδα άνθρακα στην ΕΕ, την ανάπτυξή τους σε άλλα μέρη του κόσμου και τις επακόλουθες εισαγωγές στην ΕΕ.

4.7   Απαιτείται χρόνος για να καταστεί η τεχνολογική ανάπτυξη διαθέσιμη πλήρως και σε ανταγωνιστικές τιμές. Οι ενεργειακές επενδύσεις χαρακτηρίζονται από ιδιαιτέρως μεγάλο κύκλο ζωής, συνήθως 40 έτη και, ως εκ τούτου, είναι αναγκαίο για την ΕΕ και τα κράτη μέλη να θεσπίσουν επειγόντως ενδεικτικούς στόχους για το 2030, σε συνδυασμό με υποστηρικτικές πολιτικές, προκειμένου να αποφευχθεί ο εγκλωβισμός σε εγκαταστάσεις υψηλής έντασης ανθρακούχων εκπομπών. Το χρονοδιάγραμμα των εν λόγω επενδυτικών κύκλων είναι εκείνο που μπορεί να καθορίσει τον ρυθμό προόδου προς τον τελικό στόχο του 2050 —και κατά πόσον αυτός μπορεί να επιτευχθεί σε ρεαλιστική βάση. Η σύγκλιση της καλής πολιτικής και επιχειρηματικής πίστης και η μετουσίωσή της σε πρακτικές ενέργειες μέσω προγραμμάτων υποστήριξης και νομοθεσίας θα είναι απαραίτητη.

4.8   Στην παρούσα φάση, η ενεργειακή απόδοση και εξοικονόμηση δεν προωθείται επαρκώς, ιδίως δεδομένων των διοργανικών διαπραγματεύσεων επί της τρέχουσας πρότασης για την Οδηγία ενεργειακής απόδοσης. Η επικείμενη επανεξέταση εκ μέρους της Επιτροπής των εθνικών προγραμμάτων ενεργειακής απόδοσης οφείλει να τονώσει τις πρόσθετες δράσεις, λαμβάνοντας όμως υπόψη ότι μείωση της ζήτησης ενδέχεται επίσης να επηρεάσει τις ενεργειακές επενδύσεις. Η πρόοδος όσον αφορά τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας καθυστερεί λόγω της διακύμανσης της στήριξης που παρέχεται από τις κυβερνήσεις, και, σε ορισμένες περιπτώσεις, λόγω τοπικών αντιδράσεων. Ο εκσυγχρονισμός του δικτύου και της αποθήκευσης ενέργειας προχωρούν με πολύ αργούς ρυθμούς. Ένα πραγματικά ευέλικτο «ευφυές» δίκτυο προϋποθέτει πρόσθετο επενδυτικό κόστος, όμως η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι υπερισχύουν τα οφέλη της παροχής αυτού που θα αποτελέσει το θεμέλιο μιας αμοιβαία επωφελούς ευρωπαϊκής κοινότητας ενέργειας. Περαιτέρω σχόλια επ’ αυτού περιλαμβάνονται στη γνωμοδότηση με θέμα τον κανονισμό για τις υποδομές (1).

4.9   Η τιμή των εκπομπών άνθρακα που επρόκειτο να οριστεί από το σύστημα εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπών είναι πολύ χαμηλή και ευμετάβλητη για να δώσει χρήσιμο μήνυμα στους επενδυτές. Ωστόσο, οι συνέπειες που συνδέονται με υποθέσεις για υψηλές μοναδιαίες τιμές στο σύστημα εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπών στο μέλλον (200-300 ευρώ/τόνο το 2040–2050) απαιτούν περαιτέρω ανάλυση. Αυτά και άλλα ανεπίλυτα ζητήματα δημιουργούν εμπόδια στην εκπλήρωση των δέκα προϋποθέσεων προόδου τις οποίες έχει ορίσει ο χάρτης πορείας. Ως πρώτη προτεραιότητα, τα προβλήματα αυτά θα πρέπει να εξεταστούν ανοικτά και με ειλικρίνεια και η επίλυσή τους πρέπει να επιτευχθεί άμεσα ώστε να μπορέσει να σημειωθεί περαιτέρω πρόοδος.

4.10   Μακροπρόθεσμα, αυτό θα καταστήσει την ευρωπαϊκή οικονομία πιο ανθεκτική και ανταγωνιστική παγκοσμίως σε σύγκριση με την απλή συνέχιση των υφιστάμενων πολιτικών. Όμως σε πιο βραχυπρόθεσμο πλαίσιο, οι επενδύσεις που απαιτούνται θα οδηγήσουν αναπόφευκτα σε αυξήσεις των τιμών ενέργειας και σε επιπλέον δαπάνες για τους καταναλωτές, τις επιχειρήσεις ή τις κυβερνήσεις (ή πιθανώς σε ένα μίγμα και των τριών). Είναι επίσης πιθανό να είναι διαφορετικός ο αντίκτυπος στα διάφορα κράτη μέλη, όπου υπάρχουν επί του παρόντος ουσιαστικές διαφορές όσον αφορά τον βαθμό εξάρτησης από τα ορυκτά καύσιμα, τα τρέχοντα επίπεδα ενεργειακής απόδοσης και τις δυνατότητές τους για ανάπτυξη ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.

4.11   Σε σχέση με αυτό, η πιθανή συνέχιση της εξάρτησης από τον άνθρακα για την ηλεκτροπαραγωγή σε πολλά μέρη της Ευρώπης, σε συνδυασμό με το αυξανόμενο ενδιαφέρον για τις δυνατότητες του σχιστολιθικού φυσικού αερίου, θα καταστήσουν αναγκαίες προσπάθειες συνεργατικής έρευνας και χρηματοδότησης για την εφαρμογή συμπληρωματικών προγραμμάτων δέσμευσης και αποθήκευσης διοξειδίου του άνθρακα (CCS). Το σχιστολιθικό φυσικό αέριο, παρότι χρήσιμο για τη μείωση της εξάρτησης από τρίτες χώρες για τον ενεργειακό εφοδιασμό, ενέχει σημαντικούς περιβαλλοντικούς κινδύνους που πρέπει να εκτιμηθούν πλήρως. Η θέσπιση αρχών κατανομής των βαρών και επιμερισμού των δαπανών μεταξύ των χωρών για τα προγράμματα υποδομών μεγάλης κλίμακας αποτελεί αναγκαία προϋπόθεση. Οι χώρες που εξαρτώνται από τον άνθρακα για την παραγωγή ενέργειας χρήζουν ενθάρρυνσης και κινήτρων προκειμένου να εντείνουν τις προσπάθειες απαλλαγής από τον άνθρακα.

4.12   Κατά την άποψη της ΕΟΚΕ, είναι πολύ σημαντικό να κοστολογηθούν, να συζητηθούν και να γίνουν αποδεκτές όλες αυτές οι επιπτώσεις από όλους τους ενδιαφερόμενους και να ληφθούν μέτρα για την κατανομή του βάρους της προσαρμογής ανάλογα με τις δυνατότητες και σε πνεύμα αλληλεγγύης τόσο σε ευρωπαϊκό επίπεδο όσο και σε επίπεδο κρατών μελών. Η εμπειρία δείχνει ότι οι κοινότητες μπορούν να πειστούν να αποδεχτούν την ανάγκη για αλλαγή και το σχετικό κόστος ενός τέτοιου μετασχηματισμού —αλλά μόνο εφόσον δεσμευτούν πλήρως και εφόσον δεν πιστεύουν ότι περιήλθαν άδικα σε μειονεκτική θέση και μπορούν να διαπιστώσουν και να δεχθούν τους λόγους που το υπαγόρευσαν. Οι εθνικές κυβερνήσεις πρέπει να παρέχουν στους πολίτες τους εργαλεία προκειμένου αυτοί να συμμετέχουν στις αναμενόμενες αλλαγές, να θέτουν σαφείς στόχους και να εξηγούν γιατί είναι απαραίτητα τα βήματα αυτά.

4.13   Επίσης, είναι σημαντικό οι ευάλωτοι καταναλωτές να προστατευτούν από τις επιπτώσεις των υψηλότερων τιμών ενέργειας και οι ευάλωτες επιχειρήσεις να προστατευθούν από τον αθέμιτο ανταγωνισμό από περιοχές εκτός της ΕΕ που δεν υπόκεινται τους ίδιους περιορισμούς. Τα κράτη μέλη ή οι περιφέρειες με ειδικά προβλήματα όσον αφορά τον ενεργειακό μετασχηματισμό μπορεί επίσης να χρειαστούν πρόσθετη στήριξη μέσω των Διαρθρωτικών Ταμείων ή άλλων μηχανισμών, όμως τα διάφορα συστήματα στήριξης δεν θα πρέπει να δημιουργήσουν άνισο ανταγωνισμό μεταξύ χωρών και περιφερειών. Θα πρέπει να επιλυθεί το θέμα της εναρμόνισης των δικαιολογημένων συστημάτων στήριξης καθώς και των αρχών επιμερισμού των δαπανών μεταξύ των χωρών για τα έργα υποδομής μεγάλης κλίμακας. Πρέπει να επισημανθούν οι επακόλουθοι κίνδυνοι που ενέχουν οι διαδικασίες κεντρικού σχεδιασμού οι οποίες απαιτούνται λόγω όλων αυτών.

4.14   Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρέπει να παρακολουθεί αποτελεσματικά τις στρατηγικές των κρατών μελών της ΕΕ προκειμένου να διασφαλίζει ότι τα συμφέροντα των καταναλωτών προστατεύονται και ότι η εφαρμογή ευφυών τεχνολογιών χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών είναι οικονομικώς αποδοτική. Ειδικότερα, μια καλά λειτουργούσα εσωτερική αγορά, η ενίσχυση των αρμοδιοτήτων και της ανεξαρτησίας των ρυθμιστικών αρχών ενέργειας και μια ευρεία υποχρέωση καθολικής υπηρεσίας πρέπει στο σύνολό τους να θεσπιστούν σε ένα πλαίσιο διαφάνειας, λογοδοσίας και ενημέρωσης του κοινού σχετικά με τη βιώσιμη κατανάλωση.

4.15   Η περαιτέρω ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας αντιμετωπίζει επίσης ορισμένα προβλήματα επί του παρόντος. Από τεχνική άποψη, δεν έχουν ακόμα καταρτιστεί σχέδια και δεν έχουν γίνει επενδύσεις ώστε να συνδεθεί η περαιτέρω ανάπτυξη ποικίλλων και ευρέως κατανεμημένων πηγών εφοδιασμού με το δίκτυο και το σύστημα αποθήκευσης. Από οικονομική άποψη, μολονότι το μέσο μοναδιαίο κόστος των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας εξακολουθεί να μειώνεται, μέχρι στιγμής εξακολουθεί να αποτελεί μια πιο δαπανηρή επιλογή για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας σε σχέση με τις συμβατικές μεθόδους (ιδίως τους σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής με τη χρήση φυσικού αερίου). Από την πλευρά των καταναλωτών παρατηρούνται ορισμένες τοπικές αντιδράσεις σε ορισμένα είδη εγκαταστάσεων (κυρίως αιολικών). Συνεπώς, μολονότι στην προοπτική του 2050 το σενάριο των υψηλών επιπέδων ανανεώσιμων πηγών ενέργειας φαίνεται ως η πλέον ελκυστική επιλογή με τη μεγαλύτερη ασφάλεια εφοδιασμού και σχεδόν μηδενικό κόστος χρησιμοποιημένου καυσίμου (ήλιος, αέρας κ.λπ.), τα προβλήματα στην πορεία έως εκεί φαίνονται μεγαλύτερα από το σημείο όπου βρισκόμαστε σήμερα και θα απαιτήσουν πολύ αποφασιστικές και συνεπείς πολιτικές ηγεσίες για να επιτευχθούν. Παρά ταύτα, τα ανωτέρω επιχειρήματα ισχύουν μόνο στον βαθμό που θα υπάρχουν συστήματα αποθήκευσης ενέργειας απαλλαγμένα από ανθρακούχες εκπομπές ή εφεδρικοί σταθμοί ηλεκτροπαραγωγής προς αντιστάθμιση των διακυμάνσεων που παρουσιάζουν οι περισσότερες ανανεώσιμες πηγές ενέργειας.

4.16   Η διαχείριση του μετασχηματισμού απαιτεί αποφασιστικές και συντονισμένες προσπάθειες σε όλα τα επίπεδα. Απαιτείται ισχυρή ευρωπαϊκή δράση ώστε να θεσπιστούν κοινά πρότυπα ενεργειακής απόδοσης σε όλους τους τομείς, να δοθεί ώθηση στην καινοτομία σε κρίσιμης σημασίας τεχνολογίες, να ολοκληρωθεί η αγορά και να εναρμονιστούν τα συστήματα φορολογικών μέτρων και κινήτρων, να επιτευχθεί μεταρρύθμιση του συστήματος εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπών, να συντονιστούν τα σχέδια για ένα ολοκληρωμένο πανευρωπαϊκό ευφυές δίκτυο και συστήματα αποθήκευσης ενέργειας, κ.λπ. Θεωρείται σημαντικό να επανεξετασθεί η στρατηγική «Ενέργεια 2020» προτού η Ευρώπη εισέλθει στο τελικό στάδιο προς το 2030 ή το 2050. Η ΕΟΚΕ θα επιθυμούσε να εκπονηθούν εκθέσεις ανά χώρα και ανά τομέα για τους τρεις βασικούς στόχους που έχουν τεθεί για την τρέχουσα δεκαετία.

4.17   Η ΕΟΚΕ θεωρεί σημαντικό να θεσπίσουν η Επιτροπή και τα κράτη μέλη αποτελεσματικό μηχανισμό που θα δώσει ώθηση στον μετασχηματισμό σε ένα πλαίσιο συνεργασίας. Η ΕΟΚΕ τάσσεται υπέρ της έγκαιρης θέσπισης μιας ολοκληρωμένης Ευρωπαϊκής Κοινότητας Ενέργειας· στο μεταξύ, καλεί την Επιτροπή και τα κράτη μέλη, από κοινού με τις ρυθμιστικές αρχές και τους φορείς ενέργειας, να θεσπίσουν συνεργατικό μηχανισμό που να τους παρέχει τη δυνατότητα να συνεργάζονται σαν να είχε ήδη δημιουργηθεί μια Κοινότητα Ενέργειας.

5.   Ειδικές παρατηρήσεις

5.1   Ενεργειακό μείγμα

5.1.1   Η απαλλαγή του ενεργειακού συστήματος της Ευρώπης από τον άνθρακα θα μπορούσε να αποτελέσει πραγματικό εργαλείο για τη μεσοπρόθεσμη ανταγωνιστικότητα της Ευρώπης. Θα σημάνει εκ βάθρων αλλαγές στο μίγμα παραγωγής ενέργειας των κρατών μελών και θα επιφέρει σταδιακή απομάκρυνση από τα ορυκτά καύσιμα (πετρέλαιο, φυσικό αέριο, άνθρακας), τα οποία αντιπροσωπεύουν το 80 % του ευρωπαϊκού ενεργειακού μίγματος. Τα εν λόγω ορυκτά καύσιμα κυρίως εισάγονται, γεγονός που θέτει την Ευρωπαϊκή Ένωση σε κατάσταση χρηματοπιστωτικής και οικονομικής εξάρτησης (σχεδόν το 55 % της ενέργειάς μας προέρχεται από πηγές εκτός Ευρώπης). Οι ετήσιες προμήθειες πετρελαίου και φυσικού αερίου της ΕΕ ανέρχονται σε 270 και 40 δισ. ευρώ αντίστοιχα, ενώ υπάρχει κίνδυνος το κόστος προμήθειας αυτών των καυσίμων να αυξηθεί ακόμη περισσότερο τα επόμενα έτη, εξαιτίας της αστάθειας των τιμών του πετρελαίου και του φυσικού αερίου.

5.1.2   Η μετάβαση σε τοπικές πηγές ενέργειας χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών θα είναι λιγότερο δαπανηρή για την Ευρώπη σε σύγκριση με τη διατήρηση ενός ενεργειακού συστήματος εξαρτώμενου από εισαγόμενη πρωτογενή ενέργεια, ιδίως στο πλαίσιο της συνεχώς αυξανόμενης συνολικής ζήτησης. Ένα σύστημα διάσπαρτων πηγών ενέργειας τονώνει την τοπική οικονομία, δημιουργεί θέσεις απασχόλησης και αυξάνει την ενεργειακή ευαισθητοποίηση της κοινωνίας. Η ανάπτυξή του θα μπορούσε να συμβάλει σημαντικά στην επίτευξη των στόχων της ΕΕ για την ενέργεια και το κλίμα. Η πρόοδος προς την υλοποίηση ενός συστήματος τοπικών πηγών ενέργειας χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών εξαρτάται από την ενεργειακή και την οικονομική πολιτική των κρατών μελών. Αναμένουμε πιο αποφασιστική δράση της Επιτροπής προς υποστήριξη των εθνικών πολιτικών για την ανάπτυξη των τοπικών πηγών ενέργειας.

5.1.3   Υπό αυτήν την έννοια, οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας πρέπει να προωθηθούν παράλληλα με κάθε τεχνολογία η οποία μπορεί να συμβάλει στην επίτευξη του στόχου της απαλλαγής από τις ανθρακούχες εκπομπές με χαμηλότερο κόστος. Η βιομάζα μπορεί επίσης να διαδραματίσει ρόλο, μολονότι θα είναι σημαντικό να διασφαλιστεί ότι οι επιλεγόμενες μέθοδοι συμβάλλουν στη μείωση του άνθρακα βάσει ανάλυσης ολόκληρου του κύκλου ζωής και δεν επιτείνουν την επισιτιστική ανασφάλεια. Η πυρηνική ενέργεια δημιουργεί ανησυχία και αντίθεση στην ανάπτυξή της σε ολόκληρη την Ευρώπη. Ωστόσο, η πυρηνική ενέργεια θα μπορούσε να συμβάλει στην υλοποίηση αυτού του μετασχηματισμού του ενεργειακού συστήματος και να μειώσει τις εκπομπές CO2 στις χώρες που επιλέγουν την πυρηνική εναλλακτική, καθιστώντας δυνατή τη μείωση του κόστους του συστήματος και των τιμών της ηλεκτρικής ενέργειας, μολονότι εξακολουθούν να υπάρχουν ερωτηματικά σχετικά με το κατά πόσον ορισμένες δαπάνες, όπως αυτές που σχετίζονται με ζητήματα ασφαλείας, αποθήκευσης των υδάτων, παροπλισμού και ευθύνης, θα παραμείνουν εξωτερικές ή θα επιβαρύνουν την κοινωνία.

5.1.4   Η ηλεκτρική ενέργεια πρέπει να αναλάβει σημαντικότερο ρόλο από ό,τι σήμερα, καθώς συμβάλλει σημαντικά στην απαλλαγή του τομέα των μεταφορών και της θέρμανσης/ψύξης από ανθρακούχες εκπομπές. Ο σχεδιαζόμενος διπλασιασμός του μεριδίου της στην τελική κατανάλωση ενέργειας πρέπει να συνοδεύεται από εκ βάθρων αλλαγές στις μεθόδους παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας και από ρυθμίσεις εμπορίας της μεταξύ των ευρωπαϊκών χωρών, καθώς και αυξημένο και πραγματικό ανταγωνισμό μεταξύ εκείνων που παράγουν και πωλούν ηλεκτρική ενέργεια.

5.1.5   Το πετρέλαιο πρέπει να εξακολουθήσει να χρησιμοποιείται κυρίως για επιβατικές και εμπορευματικές μεταφορές μεγάλων αποστάσεων· όσον αφορά το φυσικό αέριο, μπορεί μεν να χρησιμοποιείται ως προσωρινό υποκατάστατο πιο ρυπογόνων πηγών ενέργειας (όπως ο άνθρακας ή το πετρέλαιο), ο πρωταρχικός όμως ρόλος του στο διάστημα έως το 2050 πρέπει να είναι να αποτελεί μεταβατικό καύσιμο στην πορεία προς πηγές ενέργειας χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών. Σε αυτό το πλαίσιο, πρέπει να πραγματοποιηθεί διεξοδική καταγραφή των εσωτερικών πόρων της ΕΕ σε φυσικό αέριο, καθώς αυτοί μπορούν να συμβάλουν στην ενίσχυση της ενεργειακής ανεξαρτησίας της ΕΕ.

5.1.6   Όσον αφορά τα ορυκτά καύσιμα γενικώς, η Ευρώπη πρέπει να διενεργήσει επειγόντως περαιτέρω έρευνες σχετικά με τις γεωγραφικές και οικονομικές προϋποθέσεις της δέσμευσης και αποθήκευσης άνθρακα, σε συνδυασμό με την απόδοση ρεαλιστικής τιμής στον άνθρακα και τη μεγαλύτερη ευαισθητοποίηση του κοινού.

5.1.7   Ειδικότερα, τρεις τομείς δραστηριότητας θα χρειαστεί να πραγματοποιήσουν ριζικές αλλαγές όσον αφορά την οργάνωσή τους. Ο τομέας της ηλεκτροπαραγωγής θα πρέπει να μειώσει τις εκπομπές του κατά τουλάχιστον 95 %· κάθε κράτος μέλος θα είναι ελεύθερο να αναζητήσει τη δική του ισορροπία μεταξύ των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, της πυρηνικής ενέργειας και της δέσμευσης και αποθήκευσης άνθρακα. Οι κατοικίες και τα εμπορικά κτίρια θα πρέπει επίσης να προσαρμοστούν, με στόχους μείωσης της τάξης του 90 %, βάσει αυστηρότερων προτύπων οικοδόμησης νέων κτιρίων και ενεργειακής κατανάλωσης νέων συσκευών, καθώς και ανακαίνισης υφιστάμενων κτιρίων. Η βιομηχανία θα πρέπει να μειώσει τις εκπομπές της κατά 85 % και να παρακολουθεί τους ενδεχόμενους κινδύνους διαρροής άνθρακα —μέσω της μετεγκατάστασης της παραγωγής σε χώρες που εφαρμόζουν λιγότερο περιοριστικά πρότυπα εκπομπών.

5.2   Βιομηχανική και δημοσιονομική δέσμευση

5.2.1   Η ενεργειακή μετάβαση θα προσφέρει νέα πνοή στην ευρωπαϊκή βιομηχανία, θα παράγει δραστηριότητα και θα οδηγήσει σε ενδελεχή επανεξέταση των μοντέλων παραγωγής και κατανάλωσης. Η ανταγωνιστικότητα της Ευρώπης πρέπει να υποστηρίζεται από την έρευνα, την καινοτομία και τη δυνατότητα εισαγωγής καθαρών τεχνολογιών στην αγορά. Έχοντας αυτό κατά νου, η ΕΕ και τα κράτη μέλη της πρέπει να δώσουν προτεραιότητα σε έργα μεγάλης κλίμακας, στα οποία θα συμμετέχουν ευρωπαϊκοί φορείς, με σκοπό να συνδράμουν τη βιομηχανία γενικώς, αλλά με ειδική μέριμνα προς τις ΜμΕ· θα πρέπει επίσης να εξετασθεί και να αξιολογηθεί ο ρόλος της τοπικής ενεργειακής παραγωγής.

5.2.2   Η μετάβαση σε μια οικονομία χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών πρέπει να προάγει την απασχόληση στην εσωτερική αγορά. Παράλληλα με τον μετασχηματισμό της βιομηχανίας ενέργειας, θα πρέπει να δημιουργηθούν οι κατάλληλες προϋποθέσεις για τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας. Ο κατασκευαστικός τομέας και ο τομέας των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας πρέπει να είναι σε θέση να δημιουργήσουν περίπου 1,5 εκατομμύριο πρόσθετες θέσεις εργασίας έως το 2020.

5.2.3   Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με την αξιολόγηση της Επιτροπής ότι η πρόσθετη επένδυση (270 δισ. ευρώ ετησίως για την περίοδο έως το 2050, ή 1,5 % του ΑΕγχΠ της ΕΕ) θα βοηθήσει την Ευρώπη να δώσει ώθηση στην ανάπτυξη. Μόνο από τις εισαγωγές υδρογονανθράκων μπορούν να εξοικονομηθούν από 175 έως 320 δισ. ευρώ. Ωστόσο, η επενδυτική κοινότητα απαιτεί ένα συνεκτικό και συνεπές πλαίσιο αγοράς σε όλη την Ευρώπη και περισσότερη συνεργασία μεταξύ των κρατών μελών. Θα πρέπει να αναπτυχθούν καινοτόμα χρηματοπιστωτικά επενδυτικά μέσα για τη στήριξη των ΜμΕ στον ενεργειακό κλάδο.

5.2.4   Είναι αναγκαίο να συγκεντρωθούν οι απαιτούμενοι χρηματοδοτικοί πόροι, πέραν των εθνικών συστημάτων στήριξης, τα οποία είναι αναποτελεσματικά και εμποδίζουν τον ανταγωνισμό. Η σχεδιαζόμενη επανεξέταση του 2013 όσον αφορά το πλαίσιο των περιβαλλοντικών κρατικών ενισχύσεων θα πρέπει να καταστήσει δυνατή την περαιτέρω προώθηση όλων των τεχνολογιών που μπορούν να συμβάλουν στη μείωση των εκπομπών CO2.

5.3   Βελτίωση και μείωση της κατανάλωσης: περισσότερη ενεργειακή απόδοση και εμπορία ενέργειας μεταξύ των κρατών μελών

5.3.1   Είναι αναγκαία μια σημαντική ευρωπαϊκή κινητοποίηση για τη μείωση της κατανάλωσης ενέργειας, τη βελτίωση της χρήσης της —προάγοντας συμπεριφορές εξοικονόμησης ενέργειας και λιγότερο ενεργοβόρες τεχνολογίες— και την αποτελεσματική εμπορία ενέργειας. Τα κτίρια (39 % του συνόλου της τελικής κατανάλωσης ενέργειας στην Ευρώπη), οι μεταφορές (30 %) και η βιομηχανία (25 %) χρειάζονται ένα κοινό πλαίσιο δεσμευτικών κανόνων. Υπάρχει τεράστιο περιθώριο εξοικονόμησης ενέργειας: ο τομέας της βιομηχανίας μπορεί να μειώσει την ενέργεια που καταναλώνει κατά 19 % και ο τομέας των μεταφορών κατά 20 %.

5.3.2   Η ΕΟΚΕ συστήνει να συνεχιστεί η δράση για την οποία υπήρξε δέσμευση στο πλαίσιο της δέσμης για την κλιματική αλλαγή και την ενέργεια, με ορθολογικό τρόπο, λαμβανομένης υπόψη της ανάγκης στήριξης των χωρών της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης.

5.3.3   Η μαζική ανάπτυξη ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στη Βόρεια Θάλασσα, και δυνητικά, αν και σε μικρότερο βαθμό, στην περιοχή της Βαλτικής Θάλασσας, καθώς και η ανάπτυξη της ηλιακής και αιολικής ενέργειας στη νότια Ευρώπη θα απαιτήσει νέες, «πιο ευφυείς» υποδομές για τη βελτίωση των εμπορικών συναλλαγών μεταξύ ευρωπαϊκών περιφερειών και χωρών. Η ανάπτυξη «ευφυέστερων δικτύων» μπορεί να καταστήσει δυνατή τη μείωση της κατανάλωσης κατά 9 % και των εκπομπών CO2 κατά 9 % έως 15 %. Αυτό συνεπάγεται κατά προτεραιότητα επενδύσεις σε τέτοιου είδους στρατηγικές υποδομές, οι οποίες εκτιμώνται μεταξύ 1,5 και 2,2 τρισεκατομμυρίων ευρώ για την περίοδο μέχρι το 2050, με σκοπό τον εκσυγχρονισμό και την ανάπτυξη των ευρωπαϊκών δικτύων ηλεκτρικής ενέργειας και φυσικού αερίου.

5.3.4   Θα ήταν χρήσιμο για ομάδες κρατών μελών μιας συγκεκριμένης γεωγραφικής περιοχής να συντονίσουν τα ενεργειακά μίγματά τους, τις υποδομές και τους κανόνες αγοράς προκειμένου να μοιραστούν τα οφέλη των διαφόρων πηγών ενέργειας που έχουν στη διάθεσή τους. Όντας περισσότερο διασυνδεδεμένες και εναρμονισμένες, οι αγορές τους θα είναι ανθεκτικότερες στις διακυμάνσεις της παραγωγής και της κατανάλωσης και από κοινού θα βρίσκονται σε καλύτερη θέση να διασφαλίζουν την ασφάλεια του εφοδιασμού για την κάλυψη των ενεργειακών αναγκών της ΕΕ.

5.4   Η συμμετοχή του κοινού στην ενεργειακή μετάβαση

5.4.1   Η αποδοχή του κοινού όσον αφορά τις ενεργειακές επιλογές (πυρηνική, δέσμευση και αποθήκευση διοξειδίου του άνθρακα (CCS), αιολικά πάρκα, ηλεκτροφόρα σύρματα υψηλής τάσης κλπ) αποτελεί πρόκληση για τις δημοκρατίες της Ευρώπης σήμερα. Η ΕΟΚΕ, καθώς και οι εθνικές ΟΚΕ, οι οργανώσεις καταναλωτών και άλλες ΜΚΟ διαδραματίζουν κεντρικό ρόλο στην προώθηση σαφών και διαφανών πληροφοριών σχετικά με τις εν λόγω πολιτικές και στην αποτελεσματικότερη εμπλοκή του κοινού. Ο χάρτης πορείας αποτελεί ευκαιρία για την ανάπτυξη της συμμετοχικής δημοκρατίας σε σχέση με ένα θέμα που αγγίζει κάθε πολίτη.

5.4.2   Η ΕΟΚΕ προτείνει να ξεκινήσει μια μεγάλη εκστρατεία ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης προκειμένου να ενημερωθεί το ευρωπαϊκό κοινό σχετικά με τις διάφορες επιλογές της ενεργειακής μετάβασης, τον κεντρικό ρόλο των υποδομών και τη νέα καταναλωτική συμπεριφορά που αναμένεται από τους λαούς της Ευρώπης.

5.4.3   Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η δημιουργία ενός φόρουμ της ευρωπαϊκής κοινωνίας των πολιτών θα έδινε ώθηση στη ροή των πληροφοριών στην ΕΕ, φέρνοντας κοντά όλους τους ενδιαφερόμενους σε τοπικό, περιφερειακό, εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο σε τακτική βάση ώστε να συζητήσουν από κοινού τα βασικά θέματα της ενεργειακής μετάβασης για την περίοδο έως το 2050.

5.4.4   Η δημιουργία μιας Ευρωπαϊκής Κοινότητας Ενέργειας θα επικεντρωθεί επίσης στη ζωτικής και στρατηγικής σημασίας διάσταση της ενέργειας (δυνατότητα πρόσβασης, προσιτά τιμολόγια και τιμές, κανονικότητα, αξιοπιστία κ.λπ.) και στις αλλαγές που πρέπει να πραγματοποιηθούν τα επόμενα 40 έτη. Θα περιλαμβάνει την ιδέα μιας Ευρώπης που αφουγκράζεται τους ανθρώπους και η οποία επιλύει ζητήματα που τους απασχολούν άμεσα. Το εγχείρημα αυτό θα σημάνει μεγαλύτερη κοινωνική εναρμόνιση, η οποία είναι αναγκαία για την ενίσχυση και την απόδοση νέας σημασίας στο ευρωπαϊκό εγχείρημα.

5.4.5   Η ΕΟΚΕ προτείνει την παροχή ισχυρότερης στήριξης στις τοπικές και περιφερειακές πρωτοβουλίες που είναι πρωτοπόρες όσον αφορά θέματα ευφυούς κινητικότητας, υποδομών και μεταφορών, νέων κατασκευαστικών έργων και έργων ανακαίνισης, δικτύων θέρμανσης και ψύξης και πολεοδομικού σχεδιασμού. Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι οι πρωτοβουλίες τους πρέπει να ενθαρρύνονται καθώς συχνά προάγουν ενεργειακές πολιτικές που είναι καινοτόμες, αποκεντρωμένες και δημοκρατικές.

---

(1)  Κατευθυντήριες γραμμές για τις διευρωπαϊκές ενεργειακές υποδομές - ΕΕ C 143 της 22ας Μαΐου 2012, σ. 125

---

---