31.7.2012

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 229/98

---

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Ανακοίνωση της Επιτροπής στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών: “Ένα ποιοτικό πλαίσιο για υπηρεσίες κοινής ωφελείας στην Ευρώπη”»

[COM(2011) 900 τελικό]

2012/C 229/18

Εισηγητής: ο κ. SIMONS

Στις 20 Δεκεμβρίου 2011, και σύμφωνα με το άρθρο 304 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η Επιτροπή αποφάσισε να ζητήσει γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής σχετικά με την

Ανακοίνωση της Επιτροπής στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών «Ένα ποιοτικό πλαίσιο για υπηρεσίες κοινής ωφελείας στην Ευρώπη»

COM(2011) 900 τελικό.

Το ειδικευμένο τμήμα «Μεταφορές, ενέργεια, υποδομές, κοινωνία των πληροφοριών», στο οποίο ανατέθηκαν οι σχετικές προπαρασκευαστικές εργασίες, υιοθέτησε τη γνωμοδότησή του στις 10 Μαΐου 2012.

Κατά την 481η σύνοδο ολομέλειας, της 23ης και 24ης Μαΐου 2012 (συνεδρίαση της 23ης Μαΐου 2012), η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή υιοθέτησε την ακόλουθη γνωμοδότηση με 145 ψήφους υπέρ, 2 κατά και 7 αποχές.

1.   Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1   Η ΕΟΚΕ εκφράζει τη δυσαρέσκειά της για τον τίτλο της ανακοίνωσης, ο οποίος δημιουργεί σύγχυση και υπόσχεται περισσότερα από όσα προσφέρει το περιεχόμενό της. Η σύγχυση απορρέει από το γεγονός ότι ο όρος «ποιοτικό πλαίσιο» έχει εδώ προφανώς διαφορετική σημασία από την κοινή αξία της «ποιότητας», που αναγνωρίζεται στο άρθρο 14 της ΣλΕΕ και στο Πρωτόκολλο αριθ. 26 και η οποία δεν εξετάζεται καθόλου στην ανακοίνωση, ούτε ανεξάρτητα ούτε σε τομεακό πλαίσιο.

1.2   Η ΕΟΚΕ συμφωνεί ότι είναι απαραίτητο να δημοσιευθεί το εν λόγω επεξηγηματικό σημείωμα σχετικά με τις υπηρεσίες κοινής ωφελείας (ΥΚΩ). Στον βαθμό που η ανακοίνωση της Επιτροπής παρέχει αυτές τις εξηγήσεις, η ΕΟΚΕ την επικροτεί, με την επιφύλαξη των παρατηρήσεων που διατυπώνει κατωτέρω. Κατά τα προηγούμενα χρόνια, η ΕΟΚΕ έχει υπογραμμίσει επανειλημμένα την ανάγκη ποιοτικών, αποτελεσματικών και σύγχρονων υπηρεσιών κοινής ωφελείας.

1.3   Η ΕΟΚΕ είναι πεπεισμένη ότι είναι απαραίτητο να μεταφερθούν οι νέες διατάξεις του πρωτογενούς δικαίου για τις ΥΚΩ στο παράγωγο τομεακό και, κατά περίπτωση, διατομεακό δίκαιο.

1.4   Η σημερινή οικονομική και χρηματοπιστωτική κρίση υπενθυμίζει έντονα τον κεντρικό ρόλο που διαδραματίζουν οι υπηρεσίες κοινής ωφελείας στην εξασφάλιση της κοινωνικής και της εδαφικής συνοχής, καθώς δεν μπορεί να παραβλεφθεί η πίεση που υφίστανται οι δυνατότητες του δημόσιου τομέα λόγω των πολιτικών αποφάσεων. Η ΕΟΚΕ συμφωνεί ότι υπάρχει επείγουσα ανάγκη να ληφθούν τα κατάλληλα μέτρα για να διατηρηθούν οι παρεχόμενες υπηρεσίες και να βελτιωθεί η ποιότητά τους.

1.5   Η ΕΟΚΕ θεωρεί το θεσμικό πλαίσιο (άρθρο 14 της ΣΛΕΕ, πρωτόκολλο αριθ. 26 και άρθρο 36 του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων) καλή βάση για την περαιτέρω ανάπτυξη, αλλά είναι της γνώμης ότι η παρούσα ανακοίνωση δεν παρέχει ακόμη τη συνεκτική και ειδική προσέγγιση των υπηρεσιών κοινής ωφελείας που απαιτείται.

1.6   Η παροχή, η ανάθεση και η χρηματοδότηση των υπηρεσιών γενικού οικονομικού συμφέροντος είναι και πρέπει να παραμείνει, κατά την άποψη της ΕΟΚΕ, υπόθεση των κρατών μελών και να ρυθμίζεται μέσω τομεακής νομοθεσίας, η οποία επιτρέπει τις εξατομικευμένες λύσεις, ενώ η νομοθετική αρμοδιότητα της ΕΕ αφορά κυρίως τη θέσπιση των οικονομικών και κοινωνικών συνθηκών πλαισίωσης και τον έλεγχο των έκδηλων λαθών.

1.7   Η ΕΟΚΕ φρονεί ότι, κατά την αναθεώρηση της τομεακής νομοθεσίας που περιλαμβάνει υποχρεώσεις καθολικής υπηρεσίας πρέπει να υπάρχει συνεχής επίβλεψη, στη βάση νέων διατάξεων του πρωτογενούς δικαίου, της εξέλιξης των αναγκών των χρηστών και των τεχνολογικών και οικονομικών μεταλλαγών και τούτο σε συνεργασία με τους ενδιαφερομένους και την κοινωνία των πολιτών. Κατά την ΕΟΚΕ, η αναθεώρηση αυτή θα πρέπει να ακολουθήσει μια προσέγγιση που λαμβάνει υπόψη την απασχόληση και την κοινωνική και εδαφική συνοχή, επειδή αυτές οι πτυχές έχουν αγνοηθεί μέχρι στιγμής.

1.8   Το Πρωτόκολλο αριθ. 26 υπογραμμίζει την αρμοδιότητα των κρατών μελών όσον αφορά την παροχή, την ανάθεση και την οργάνωση των υπηρεσιών γενικού συμφέροντος μη οικονομικού χαρακτήρα. Η ΕΟΚΕ θεωρεί επομένως ότι, για την αξιολόγηση των υπηρεσιών αυτών σε εθνικό, περιφερειακό ή τοπικό επίπεδο, πρωτίστως αρμόδια είναι τα κράτη μέλη, ενώ ο ρόλος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής είναι απλώς η ανταλλαγή βέλτιστων πρακτικών και ο έλεγχος της συμμόρφωσης αυτών των υπηρεσιών με τις αρχές των ευρωπαϊκών Συνθηκών.

1.9   Η ΕΟΚΕ επικροτεί την προσπάθεια της Επιτροπής στην ανακοίνωση να εξηγήσει τις βασικές έννοιες που χρησιμοποιούνται στις συζητήσεις για τις υπηρεσίες κοινής ωφελείας, οι οποίες αφορούν άμεσα τους πελάτες και τους χρήστες, άρα το σύνολο των πολιτών. Δυστυχώς, οι εξηγήσεις που παρέχει δεν είναι πλήρεις. Κατά την άποψη της ΕΟΚΕ, ο ορισμός των ΥΚΩ θα έπρεπε να περιλαμβάνει περισσότερα από μιαν απλή αναφορά στην ύπαρξη σχετικής αγοράς. Θα μπορούσε να αναφερθεί, για παράδειγμα, και στις πολιτικά νομιμοποιημένες διαδικασίες λήψης των πολιτικών αποφάσεων στα κράτη μέλη. Συνιστάται να διεξαχθούν ευρείες διαβουλεύσεις για αυτό το θέμα και να καταρτιστεί ένα νέο γλωσσάριο χωρίς περιθώρια διαφορετικής ερμηνείας στις διάφορες γλώσσες, ώστε να αποφεύγονται οι παρανοήσεις.

1.10   Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με την αύξηση της σαφήνειας και της ασφάλειας δικαίου όσον αφορά τους κανόνες της ΕΕ που διέπουν τις υπηρεσίες γενικού οικονομικού συμφέροντος. Το ίδιο ισχύει και για τους «οδηγούς» που δημοσιεύει η Επιτροπή με στόχο την καλύτερη κατανόηση και εφαρμογή των κανόνων της ΕΕ για τις υπηρεσίες γενικού οικονομικού συμφέροντος, ιδίως όταν αυτοί έχουν καταρτιστεί σωστά, με τη συνεργασία εμπειρογνωμόνων.

1.11   Όσον αφορά τη σταθερή εξασφάλιση της πρόσβασης σε θεμελιώδεις υπηρεσίες όπως οι ταχυδρομικές υπηρεσίες, οι βασικές τραπεζικές υπηρεσίες, οι δημόσιες συγκοινωνίες, η ενέργεια και οι ηλεκτρονικές επικοινωνίες, η ΕΟΚΕ φρονεί ότι πρέπει να υπάρχει καθολικό δικαίωμα πρόσβασης, ιδίως για τους ευάλωτους καταναλωτές όπως είναι τα άτομα με αναπηρίες ή εκείνα που ζουν κάτω από το όριο της φτώχειας. Τα κράτη μέλη θα πρέπει να προβαίνουν σε συνεχή και τεκμηριωμένη αξιολόγηση, με βάση την ισχύουσα έννομη τάξη και υπό την παρακολούθηση της Επιτροπής, εάν θα διατηρήσουν τις υπηρεσίες αυτές υπό κρατική ιδιοκτησία ή θα τις αναθέσουν, εν όλω ή εν μέρει και υπό αυστηρές προϋποθέσεις, στην αγορά.

1.12   Η ΕΟΚΕ φρονεί ότι στην υπό εξέταση ανακοίνωση θα έπρεπε να είχε δοθεί περισσότερη προσοχή στις κοινωνικές, στις ιατροφαρμακευτικές και στις σχετικές με την αγορά εργασίας υπηρεσίες κοινής ωφελείας. Καλεί, συνεπώς, την Επιτροπή να εντείνει τις εργασίες της για τον ακριβέστερο προσδιορισμό της έννοιας των κοινωνικών υπηρεσιών κοινής ωφελείας. Συμφωνεί με την Επιτροπή ότι ο ρόλος που διαδραματίζουν οι κοινωνικές υπηρεσίες κοινής ωφελείας στην ΕΕ σε τομείς όπως η ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, η μέριμνα για τα παιδιά και τους ηλικιωμένους, η συνδρομή στα άτομα με αναπηρία, η κοινωνική στέγαση και οι σχετικές με την αγορά εργασίας υπηρεσίες είναι ζωτικής σημασίας.

1.13   Η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή να παρουσιάσει στο άμεσο μέλλον προτάσεις για την προώθηση ποιοτικών πρωτοβουλιών, ιδίως σε σχέση με τις κοινωνικές υπηρεσίες κοινής ωφελείας, επειδή τους αποδίδεται πολύ λίγη προσοχή στην παρούσα ανακοίνωση και επειδή αυξάνεται η ζήτηση αυτών των υπηρεσιών, ενώ καθίσταται όλο και πιο προβληματική η χρηματοδότησή τους. Επιπροσθέτως, η Επιτροπή πρέπει να επεκτείνει και στο επίπεδο των κρατών μελών την εφαρμογή του «Εθελοντικού ευρωπαϊκού πλαισίου ποιότητας για τις κοινωνικές υπηρεσίες» (Voluntary European Quality Framework for Social Services).

2.   Εισαγωγή

2.1   Με τη θέση σε ισχύ της Συνθήκης της Λισαβόνας καθιερώθηκαν νέες διατάξεις για τις υπηρεσίες κοινής ωφελείας, ήτοι το άρθρο 14 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ) και το Πρωτόκολλο αριθ. 26 σχετικά με την ερμηνεία του όρου «κοινές αξίες» στο άρθρο 14 της ΣΛΕΕ και τις υπηρεσίες γενικού συμφέροντος μη οικονομικού χαρακτήρα. Επίσης, το άρθρο 36 του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων απέκτησε την ίδια νομική ισχύ με τις Συνθήκες.

2.2   Πέραν αυτού, η συνεχιζόμενη οικονομική και χρηματοπιστωτική κρίση υπενθυμίζει τον κεντρικό ρόλο που διαδραματίζουν οι υπηρεσίες κοινής ωφέλειας στην εξασφάλιση της κοινωνικής και της εδαφικής συνοχής και τον αντίκτυπο που έχει η κρίση στον δημόσιο τομέα. Από έρευνες προκύπτει ότι οι «δημόσιες υπηρεσίες», έννοια πολύ ευρύτερη από τις ΥΚΩ, αντιστοιχούν σε πάνω από το 26 % του ΑΕγχΠ της ΕΕ-27 και απασχολούν το 30 % του ευρωπαϊκού εργατικού δυναμικού.

2.3   Αυτοί είναι, συνεπώς, οι κυριότεροι λόγοι για τους οποίους η Επιτροπή αποφάσισε να δημοσιεύσει την παρούσα ανακοίνωση.

3.   Περιεχόμενο του εγγράφου της Επιτροπής

3.1   Κατά την Επιτροπή, το ποιοτικό πλαίσιο για τις υπηρεσίες κοινής ωφελείας έχει σκοπό να εξασφαλίσει ότι το ρυθμιστικό περιβάλλον σε επίπεδο ΕΕ θα εξακολουθήσει να ενισχύει την κοινωνική διάσταση της ενιαίας αγοράς, θα λαμβάνει καλύτερα υπόψη τον ειδικό χαρακτήρα αυτών των υπηρεσιών και θα αντεπεξέλθει στην πρόκληση της παροχής τους σύμφωνα με τις αρχές που αναγνωρίζονται στο Πρωτόκολλο: ποιότητα, ασφάλεια και οικονομική προσιτότητα, ίση μεταχείριση και προώθηση της καθολικής πρόσβασης και των δικαιωμάτων των χρηστών.

3.2   Η Επιτροπή παρατηρεί ότι με την πάροδο του χρόνου επήλθαν σημαντικές αλλαγές, τόσο στη ζήτηση υπηρεσιών κοινής ωφέλειας όσο και στον τρόπο με τον οποίο παρέχονται. Όπως αναφέρει, υπηρεσίες που προηγουμένως παρέχονταν από την κεντρική κυβέρνηση τώρα συχνά ανατίθενται σε δημόσιους φορείς χαμηλότερης βαθμίδας ή στον ιδιωτικό τομέα, μέσω σχετικών ρυθμίσεων.

3.3   Με τη διαδικασία της ελευθέρωσης, τις νέες προτεραιότητες των δημόσιων πολιτικών και τις διαφορετικές ανάγκες και προσδοκίες των χρηστών, η τάση που αναφέρθηκε στο σημείο 3.2 ενισχύθηκε. Δεδομένου ότι πολλές από αυτές τις υπηρεσίες έχουν οικονομικό χαρακτήρα, υπόκεινται στους κανόνες της εσωτερικής αγοράς και του ανταγωνισμού, «κατά το μέτρο που η εφαρμογή των κανόνων αυτών δεν εμποδίζει νομικά ή πραγματικά την εκπλήρωση της ιδιαίτερης αποστολής που τους έχει ανατεθεί».

3.4   Παρότι υπάρχουν κάποιες ανησυχίες όσον αφορά τον αντίκτυπο αυτών των κανόνων, ιδίως στις κοινωνικές υπηρεσίες, η Επιτροπή πιστεύει ότι μπορούν να εφαρμοστούν με τρόπο που λαμβάνει υπόψη τις ειδικές ανάγκες και ενισχύει την παροχή των υπηρεσιών, εφόσον φυσικά εφαρμοστεί η απαιτούμενη ευελιξία

3.5   Το ποιοτικό πλαίσιο που παρουσιάζει η Επιτροπή αποτελείται από τρεις άξονες δράσης, τους οποίους όμως η Επιτροπή δεν μετέφρασε σε συγκεκριμένες προτάσεις.

4.   Γενικές παρατηρήσεις

4.1   Η ΕΟΚΕ εκφράζει τη δυσαρέσκειά της για τον τίτλο της ανακοίνωσης, ο οποίος δημιουργεί σύγχυση και υπόσχεται περισσότερα από όσα προσφέρει το περιεχόμενό της. Η σύγχυση απορρέει από το γεγονός ότι ο όρος «ποιοτικό πλαίσιο» έχει εδώ προφανώς διαφορετική σημασία από την κοινή αξία της «ποιότητας», που αναγνωρίζεται στο άρθρο 14 της ΣΛΕΕ και στο Πρωτόκολλο αριθ. 26 και η οποία δεν εξετάζεται καθόλου στην ανακοίνωση, ούτε ανεξάρτητα ούτε σε τομεακό πλαίσιο. Το ίδιο ισχύει και για τις άλλες αξίες, που είναι η ασφάλεια, η οικονομική προσιτότητα, η ίση μεταχείριση και η προώθηση της καθολικής πρόσβασης και των δικαιωμάτων των χρηστών.

4.2   Πολύ σοβαρή είναι επίσης η έλλειψη μιας εκτίμησης του αντικτύπου στην ανακοίνωση, επειδή χωρά μεγάλη συζήτηση ως προς τους ισχυρισμούς και τις παρατηρήσεις της Επιτροπής που αναφέρθηκαν στο σημείο 3.2. Για παράδειγμα, σύμφωνα με την ΕΟΚΕ και τους εμπειρογνώμονες, οι υπηρεσίες αυτές πάντοτε παρέχονταν σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο.

4.3   Η ΕΟΚΕ συμφωνεί ότι είναι απαραίτητο να δημοσιευθεί το εν λόγω επεξηγηματικό σημείωμα σχετικά με τις υπηρεσίες κοινής ωφελείας. Ήδη σε παλαιότερες γνωμοδοτήσεις της (1) έχει αναφέρει την ανάγκη ύπαρξης αποτελεσματικών, σύγχρονων, προσβάσιμων και οικονομικώς προσιτών υπηρεσιών κοινής ωφελείας, οι οποίες αποτελούν έναν από τους πυλώνες του ευρωπαϊκού κοινωνικού μοντέλου και της κοινωνικής οικονομίας της αγοράς και πρέπει να αποτελούν αντικείμενο συνεχούς προσοχής, ιδίως τώρα με την οικονομική και χρηματοπιστωτική κρίση που μαστίζει την Ευρώπη.

4.4   Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ υποστηρίζει την προσέγγιση της Επιτροπής και την προτρέπει να συνεχίζει να εργάζεται για την αναγνώριση των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών των κοινωνικών υπηρεσιών κοινής ωφελείας, π.χ. στη νομοθεσία για τις κρατικές ενισχύσεις και τις σχετικές με την αγορά εργασίας υπηρεσίες.

4.5   Η ΕΟΚΕ είναι πεπεισμένη ότι είναι απαραίτητο να μεταφερθούν οι νέες διατάξεις του πρωτογενούς δικαίου για τις ΥΚΩ στο παράγωγο τομεακό και, κατά περίπτωση, διατομεακό δίκαιο.

4.6   Η ΕΟΚΕ φρονεί ότι στην υπό εξέταση ανακοίνωση θα έπρεπε να είχε δοθεί περισσότερη προσοχή στις κοινωνικές και στις ιατροφαρμακευτικές υπηρεσίες κοινής ωφελείας. Καλεί, συνεπώς, την Επιτροπή να εντείνει τις εργασίες της για τον ακριβέστερο προσδιορισμό της έννοιας των κοινωνικών υπηρεσιών κοινής ωφελείας. Επισημαίνει, εξάλλου, ότι μπορεί να υπάρχουν και άλλες κοινωνικές υπηρεσίες κοινής ωφελείας, που δεν αναφέρονται από την Επιτροπή, π.χ. στους τομείς του πολιτισμού, της εκπαίδευσης, της δημόσιας ραδιοτηλεόρασης κλπ. Συμφωνεί με την Επιτροπή ότι ο ρόλος που διαδραματίζουν οι κοινωνικές υπηρεσίες κοινής ωφελείας στην ΕΕ σε τομείς όπως η ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, η μέριμνα για τα παιδιά και τους ηλικιωμένους, η συνδρομή στα άτομα με αναπηρία, η κοινωνική στέγαση και οι σχετικές με την αγορά εργασίας υπηρεσίες είναι ζωτικής σημασίας.

4.7   Με την καθιέρωση νέων διατάξεων κατόπιν της έναρξης ισχύος της Συνθήκης της Λισαβόνας —συγκεκριμένα, του άρθρου 14 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ), του Πρωτοκόλλου αριθ. 26 σχετικά με τις υπηρεσίες γενικού συμφέροντος και του άρθρου 36 του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων, που απέκτησε την ίδια νομική ισχύ με τις Συνθήκες— δημιουργήθηκαν οι προϋποθέσεις για να συγκεντρώσει η Επιτροπή σε ενιαία δέσμη όλες τις πρωτοβουλίες που έχει αναπτύξει σε σχέση με τις υπηρεσίες κοινής ωφελείας. Η ΕΟΚΕ θεωρεί πολύτιμη αυτήν την κίνηση, αν και οφείλει να επισημάνει ότι η παρούσα ανακοίνωση δεν παρέχει ακόμη τη συνεκτική και ειδική προσέγγιση που απαιτείται για τις υπηρεσίες κοινής ωφελείας, π.χ. όσον αφορά την πρόσβαση σε αυτές. Καλεί, συνεπώς, την Επιτροπή να παρουσιάσει συγκεκριμένες προτάσεις.

4.8   Το άρθρο 14 της ΣΛΕΕ καθιερώνει την αρμοδιότητα της ΕΕ να νομοθετεί στο πεδίο των υπηρεσιών γενικού οικονομικού συμφέροντος και ειδικότερα να ορίζει μέσω κανονισμών τις αρχές και τις προϋποθέσεις, ιδίως τις οικονομικές και τις δημοσιονομικές, που επιτρέπουν σε αυτές τις υπηρεσίες να εκπληρώνουν την αποστολή τους. Από το πλαίσιο του άρθρου συνάγεται σαφώς, κατά την άποψη της ΕΟΚΕ, ότι δεν αφορά τις προϋποθέσεις της ίδιας της υπηρεσίας, οι οποίες καθορίζονται από τις εθνικές αρχές, αλλά τις γενικές και ειδικές προϋποθέσεις στους τομείς αρμοδιοτήτων της ΕΕ (ως «εθνικές αρχές» εδώ νοούνται τόσο η κεντρική κυβέρνηση όσο και η περιφερειακή και τοπική αυτοδιοίκηση).

4.9   Το άρθρο αυτό διευκρινίζει επίσης ότι η αρμοδιότητα για την παροχή, την ανάθεση και τη χρηματοδότηση των υπηρεσιών αυτών ανήκει και παραμένει στις εθνικές και υποεθνικές αρχές των κρατών μελών. Η ΕΟΚΕ υποστήριζε ανέκαθεν, και στο παρελθόν, αυτή τη θέση. Η Επιτροπή θα πρέπει, συνεπώς, να συνεχίσει να συγκεντρώνει πληροφορίες για τις υπηρεσίες αυτές σε εθνικό επίπεδο, για να μπορέσει να αξιολογήσει την εφαρμοή των κανόνων της ΕΕ.

4.10   Η Επιτροπή δηλώνει ότι θα συνεχίσει να εξετάζει την ανάγκη αναθεώρησης της υφιστάμενης ανά τομέα νομοθεσίας στην οποία περιλαμβάνονται υποχρεώσεις καθολικής υπηρεσίας. Επ’ αυτού, η ΕΟΚΕ επιθυμεί να επισημάνει ότι είναι απαραίτητο αυτή η συνεχής εξέταση να γίνει στη βάση νέων διατάξεων του πρωτογενούς δικαίου, της εξέλιξης των αναγκών των χρηστών και των τεχνολογικών και οικονομικών μεταλλαγών και σε συνεργασία με τα ενδιαφερόμενα μέρη και την κοινωνία των πολιτών. Αυτό ισχύει ιδίως όταν πρόκειται για τη διερεύνηση της πιθανής ανάγκης να δημιουργηθούν νέες υποχρεώσεις καθολικής υπηρεσίας σε άλλους τομείς. Η ΕΟΚΕ έχει ήδη εκφράσει την άποψή της σε παλαιότερη γνωμοδότηση (2).

4.11   Το Πρωτόκολλο αριθ. 26 καθορίζει, στο άρθρο του 1, τις βασικές αρχές που διέπουν τις υπηρεσίες γενικού οικονομικού συμφέροντος και, στο άρθρο 2, τις αρμοδιότητες των κρατών μελών όσον αφορά την παροχή, την ανάθεση και την οργάνωση υπηρεσιών γενικού συμφέροντος μη οικονομικού χαρακτήρα. Η ΕΟΚΕ φρονεί, συνεπώς, ότι υπεύθυνα για την αξιολόγηση των υπηρεσιών που αναφέρονται στο άρθρο 2 σε εθνικό, περιφερειακό ή τοπικό επίπεδο είναι πρωτίστως τα κράτη μέλη· το μόνο καθήκον που μένει στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή στο πλαίσιο του ελέγχου των έκδηλων σφαλμάτων είναι να διασφαλίζει ότι οι εν λόγω υπηρεσίες συνάδουν με τις γενικές αρχές των Συνθηκών της ΕΕ.

4.12   Η ΕΟΚΕ επικροτεί την προσπάθεια της Επιτροπής να εξηγήσει τις διάφορες έννοιες που χρησιμοποιούνται στις συζητήσεις για τις υπηρεσίες κοινής ωφελείας. Δυστυχώς, οι εξηγήσεις αυτές ούτε πλήρεις είναι ούτε πάντα σωστές. Για παράδειγμα, η Επιτροπή δεν παρέχει ορισμό της έννοιας των «βασικών υπηρεσιών», ούτε προσδιορίζει τη θέση τους εντός του συνόλου. Στο ελληνικό κείμενο, τίθεται επίσης το ερώτημα εάν οι «βασικές υπηρεσίες» ταυτίζονται με τις «θεμελιώδεις υπηρεσίες» που αναφέρονται στον Άξονα 2. Η απαρίθμηση των ειδικών υποχρεώσεων καθολικής υπηρεσίας επίσης δεν είναι πλήρης. Στην ίδια την ανακοίνωση της Επιτροπής υπάρχει ένα παράδειγμα της επικρατούσας σύγχυσης, αφού στον τίτλο και στην πρώτη πρόταση του Άξονα 2 γίνεται λόγος για «θεμελιώδεις υπηρεσίες», ενώ σε όλο το υπόλοιπο κείμενο του ίδιου Άξονα γίνεται λόγος για «υποχρεώσεις καθολικής υπηρεσίας». Η Επιτροπή θα πρέπει να ζητήσει τη συνδρομή αναγνωρισμένων εμπειρογνωμόνων του τομέα για τη σαφή διατύπωση των βασικών εννοιών που χρησιμοποιούνται σε σχέση με τις ΥΚΩ.

4.13   Επισημαίνεται επίσης ότι υπάρχουν περιθώρια διαφορετικών ερμηνειών στις διάφορες γλώσσες και αυτό δεν αφορά μόνο τον κατάλογο των βασικών εννοιών. Τίθεται το ερώτημα αν νοείται κάθε φορά κάτι διαφορετικό με την παράλληλη χρήση όρων όπως «καθολική πρόσβαση» και «καθολική υπηρεσία», «επιχειρήσεις κοινής ωφέλειας και «υποχρεώσεις δημόσιας υπηρεσίας» ή «αποστολή δημόσιας υπηρεσίας». Χαρακτηριστικό παράδειγμα της σύγχυσης είναι ότι η Επιτροπή, στο πλαίσιο που αφιερώνει στις «Βασικές έννοιες», δηλώνει ότι δεν πρόκειται να χρησιμοποιήσει στην ανακοίνωσή της τον όρο «δημόσιες υπηρεσίες», ενώ τέσσερις παραγράφους πιο κάτω μιλά για τις «… προϋποθέσεις βάσει των οποίων οι ειδικές δημόσιες υπγηρεσίες θα είναι σε θέση να εκπληρώσουν την αποστολή τους …».

4.14   Είναι, συνεπώς, σκόπιμο να συσταθεί να διεξαχθούν ευρείες διαβουλεύσεις για όλα αυτά τα θέματα και να καταρτιστεί ένα νέο γλωσσάριο των βασικών εννοιών, ώστε να αποφεύγονται οι παρανοήσεις. Στο πλαίσιο αυτό, θα πρέπει να ληφθούν υπόψη οι διαφορεές των κοινωνικών συστημάτων των κρατών μελών.

5.   Ειδικές παρατηρήσεις

5.1   Η ΕΟΚΕ θεωρεί την προσέγγιση που ακολούθησε η Επιτροπή για την κατάρτιση της παρούσας ανακοίνωσης, με τη μορφή τριών αξόνων δράσης, όπως αναφέρθηκε στο σημείο 3.5 ανωτέρω, καλύ πλαίσιο για περαιτέρω ανάπτυξη.

5.2   Ο πρώτος άξονας συνίσταται στην αύξηση της σαφήνειας και της ασφάλειας δικαίου όσον αφορά τους κανόνες της ΕΕ για τις υπηρεσίες γενικού οικονομικού συμφέροντος. Η ΕΟΚΕ φυσικά το θεωρεί αυτό θετικό, εφόσον το ζητά εδώ και χρόνια. Δυστυχώς, παρατηρεί ότι δεν συνοδεύεται από νέες συγκεκριμένες προτάσεις.

5.3   Όσο για την αναθεώρηση των κανόνων περί κρατικών ενισχύσεων που εφαρμόζονται στις υπηρεσίες γενικού οικονομικού συμφέροντος, η Επιτροπή έχει ήδη εγκρίνει ή προτείνει τις εξής αλλαγές:

5.3.1

μια νέα ανακοίνωση, όπου εξετάζονται αναλυτικότερα τα ζητήματα ερμηνείας σε εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο·

5.3.2

αύξηση του αριθμού των κοινωνικών υπηρεσιών που, εφόσον πληρούν ορισμένες προϋποθέσεις, θα εξαιρούνται από την υποχρέωση προηγούμενης κοινοποίησης και αξιολόγησης από την Επιτροπή. Ο κατάλογος αυτός περιλαμβάνει τώρα, επιπλέον των νοσοκομείων και της κοινωνικής στέγασης, υπηρεσίες γενικού οικονομικού συμφέροντος που καλύπτουν κοινωνικές ανάγκες στους τομείς της υγείας και της μακροχρόνιας περίθαλψης, της παιδικής μέριμνας, της πρόσβασης και της επανένταξης στην αγορά εργασίας και της φροντίδας και κοινωνικής ένταξης ευπαθών ομάδων του πληθυσμού·

5.3.3

λεπτομερέστερο και πιο επικεντρωμένο έλεγχο των μέτρων ενίσχυσης που μπορεί να έχουν σημαντικό αντίκτυπο στη λειτουργία της εσωτερικής αγοράς·

5.3.4

πρόταση για έναν νέο κανόνα de minimis ειδικά για τις υπηρεσίες γενικού οικονομικού συμφέροντος, βάσει του οποίου δεν θα θεωρείται ενίσχυση η οικονομική συνδρομή που δεν υπερβαίνει τα 500 000 ευρώ μέσα σε μία τριετία. Για ορισμένους τομείς, μεταξύ των οποίων η Επιτροπή αναφέρει τις μεταφορές και τη δημόσια ραδιοτηλεόραση, θα εξακολουθήσουν να εφαρμόζονται ειδικοί τομεακοί κανόνες.

5.4   Στις προτάσεις που παρουσιάζει η Επιτροπή για τη μεταρρύθμιση των κανόνων περί δημοσίων συμβάσεων και συμβάσεων παραχώρησης με σκοπό τη βελτίωση της ποιότητας της παροχής υπηρεσιών γενικού οικονομικού συμφέροντος, τα σημαντικότερα στοιχεία είναι τα εξής:

5.4.1

Οι κοινωνικές και οι ιατροφαρμακευτικές υπηρεσίες θα υπάγονται σε ειδικό, ελαφρύτερο καθεστώς, το οποίο θα λαμβάνει υπόψη τον ιδιαίτερο ρόλο και τις ιδιομορφίες τους. Θα υπόκεινται σε υψηλότερα όρια και θα πρέπει να συμμορφώνονται μόνο με τις υποχρεώσεις διαφάνειας και ίσης μεταχείρισης. Ενθαρρύνεται η χρήση του κριτηρίου της «πλέον οικονομικά συμφέρουσας προσφοράς» (η έννοια της «πλέον οικονομικά συμφέρουσας προσφοράς», σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, καλύπτει και τις κοινωνικές και περιβαλλοντικές πτυχές).

5.4.2

Αυξάνεται η ασφάλεια δικαίου ως προς τον τρόπο με τον οποίο εφαρμόζονται οι κανόνες της ΕΕ περί δημοσίων συμβάσεων στις σχέσεις μεταξύ των δημοσίων αρχών. Η ΕΟΚΕ παραπέμπει εδώ στην πρόσφατη γνωμοδότησή της σχετικά με τις δημόσιες συμβάσεις και τις συμβάσεις παραχώρησης.

5.5   Η ΕΟΚΕ επικροτεί τους «οδηγούς» που δημοσιεύει η Επιτροπή με στόχο την καλύτερη κατανόηση και εφαρμογή των κανόνων της ΕΕ για τις υπηρεσίες γενικού οικονομικού συμφέροντος, ιδίως όταν αυτοί έχουν καταρτιστεί με τη συνδρομή αναγνωρισμένων εμπειρογνωμόνων.

5.6   Στον δεύτερο άξονα, ο οποίος αφορά την εξασφάλιση της πρόσβασης σε θεμελιώδεις υπηρεσίες, η Επιτροπή προσπαθεί να διατηρήσει ισορροπία μεταξύ της ανάγκης να αυξηθεί ο ανταγωνισμός, αφενός, και, αφετέρου, της ανάγκης να εξασφαλίζεται η πρόσβαση κάθε πολίτη σε θεμελιώδεις υπηρεσίες υψηλής ποιότητας σε οικονομικά προσιτές τιμές, όπως είχε ήδη εξηγήσει στη σχετική Λευκή της Βίβλο του 2004.

5.7   Στο πλαίσιο αυτό, η Επιτροπή αναφέρει τα ακόλουθα παραδείγματα βασικών υπηρεσιών: ταχυδρομικές υπηρεσίες, βασικές τραπεζικές υπηρεσίες, δημόσιες συγκοινωνίες, ενέργεια και ηλεκτρονικές επικοινωνίες. Η ΕΟΚΕ, παραπέμποντας στο σημείο 4.6 ανωτέρω, πιστεύει ότι αυτή η απαρίθμηση δεν είναι περιοριστική. Θεωρεί ότι τα αναφερθέντα παραδείγματα αποτελούν επίσης βασικές υπηρεσίες, που πρέπει να είναι οικονομικά προσιτές με δικαίωμα καθολικής πρόσβασης, ιδίως για τα άτομα που χρειάζονται προστασία και υποστήριξη όπως τα άτομα με αναπηρίες ή εκείνα που πλήττονται από φτώχεια και αποκλεισμό. Σε περίπτωση σύγκρουσης με τους κανόνες ανταγωνισμού, θα επικρατεί το γενικό συμφέρον.

5.8   Ο τρίτος άξονας αφορά την προώθηση ποιοτικών πρωτοβουλιών, ιδίως σε σχέση με τις κοινωνικές υπηρεσίες γενικού συμφέροντος, η ζήτηση των οποίων στην κοινωνία αυξάνεται, ενώ καθίσταται όλο και πιο προβληματική η χρηματοδότησή τους, αφενός λόγω της οικονομικής και χρηματοπιστωτικής κρίσης και αφετέρου λόγω της γήρανσης του πληθυσμού.

5.9   Η ΕΟΚΕ επιθυμεί ιδίως να υπενθυμίσει ότι περιμένει ακόμη την ανακοίνωση για τις υπηρεσίες υγείας, την οποία η Επιτροπή είχε υποσχεθεί να δημοσιεύσει σε συνδυασμό με τις κοινωνικές υπηρεσίες γενικού συμφέροντος.

5.10   Η Επιτροπή αναφέρει τέσσερις πρωτοβουλίες ως παραδείγματα σε αυτόν τον τρίτο άξονα. Η ΕΟΚΕ επιθυμεί να επισημάνει ότι οι τρεις από τις τέσσερις αφορούν δράσεις που έχουν ήδη ξεκινήσει. Κατά συνέπεια, τα νέα διακρατικά σχέδια που θα χρηματοδοτηθούν μέσω του προγράμματος PROGRESS δεν πρέπει να αφορούν μόνο την εφαρμογή του «Εθελοντικού ευρωπαϊκού πλαισίου ποιότητας», αλλά και τη συνεκτίμηση των αποτελεσμάτων που έχουν ήδη επιτευχθεί με αυτά τα σχέδια.

5.11   Η ΕΟΚΕ χαιρετίζει την έμφαση που δίνει η Επιτροπή στην ανάθεση των δημοσίων συμβάσεων στην προσφορά με το «λιγότερο κόστος για την κοινότητα» και όχι απαραίτητα στη χαμηλότερη προσφορά. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό για την καλύτερη δυνατή μίξη κοινωνικής πολιτικής και σχετικών με την αγορά εργασίας υπηρεσιών, που έχουν σαφή αλληλεπίδραση. Ωστόσο, η κοινωνική διάσταση των συμβάσεων πρέπει να ενισχυθεί στην κοινωνία στο σύνολό της.

---

(1)  EE C 48 της 15.2.2011, σ. 77-80; EE C 128 της 18.5.2010, σ. 65-68; ΕΕ C 162 της 25.6.2008, σ. 42-45; EE C 309 της 16.12.2006, σ. 135-141.

(2)  ΕΕ C 48 της 15.2.2011, σ. 77-80.

---